شناسایی qtlهای کنترل کننده صفات زراعی و تحلیل پایداری عملکرد دانه در گندم نان (triticum aestivum)

چکیده به منظور شناسایی ژن های کمی کنترل کننده صفات مهم زراعی گندم نان از 76 لاین اینبرد نوترکیب حاصل از تلاقی روشن × سوپرهد استفاده شد که بررسی فنوتیپی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 2 تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه شهید باهنر کرمان انجام گرفت. آنالیز واریانس برای همه صفات بجزء صفات تعداد گره و وزن هزار دانه اختلاف معنی دار را نشان داد. صفات طول ریشک و تعداد گره به ترتیب بیش ترین و کم ترین (81/0)، (07/0) وراثت پذیری را دارا بودند. از طرفی مدلسازی تغییرات عملکرد بر حسب سایر صفات در جمعیت مورد بررسینشان داد که عملکرد با تعداد پنجه بارور بیش ترین همبستگی معنی دار را نشان داد(**823/0). در این بین صفت تعداد پنجه بارور بیش ترین اثر مستقیم (62/0) را بر عملکرد داشت. همچنین طبق نتایج حاصل از مدلسازی رگرسیون حدود 67 درصد از تغییرات عملکرد دانه توسط متغیر تعداد پنجه بارورتوجیه شد.مطالعه مولکولی به منظور شناسایی qtl ها با استفاده از 347 نشانگر dartانجام پذیرفت و ابتدا نقشه لینکاژی با پوشش کل 5/630 سانتی مورگان و متوسط فاصله 8/1 سانتی مورگان ترسیم گردید به طوری که کروموزو های 3dو 4bکم ترین و کروموزوم 7dبیش ترین تعداد نشانگر را داشتند. تجزیه qtlبه روش مکان یابی فاصله ای مرکب نشان داد که برای صفات ارتفاع بوته، وزن ساقه اصلی، تعداد پنجه کل، تعداد پنجه بارور، شاخص برداشت، تعداد گره، تعداد دانه اصلی و و وزن هزار دانه به ترتیب 2، 1، 1، 1، 1، 1 ، 1 و 3 qtlوجود دارد. در این پژوهش همچنین به منظور بررسی آثار متقابل ژنوتیپ × محیط برای عملکرد دانه از 76اینبرد لاین حاصل از تلاقی رقم روشن × سوپرهد در 5 محیط( کرمان (2سال)، ماهان، یزد، اردکان )تجزیه واریانس مرکب اثر متقابل ژنوتیپ در محیط ، معنی داری را نشان داد. ارزیابی لاین ها بر مبنای اکووالانس ریک و واریانس پایداری شوکلا گروه بندی های یکسانی از پایداری آن ها ارائه دادند. از بین لاین ها،لاین 188 پایدارترین و لاین 200 ناپایدارترین آن ها معرفی شد.تجزیه پایداری عملکرد دانه براساس پارامترهای روش ابرهارت و راسل نشان داد که لاین 309 با عملکرد بالاتر از میانگین و ضریب رگرسیونی نزدیک به یک دارای سازگاری مطلوب هستند. بر مبنای پارامتر دوم روش ابرهارت و راسلاز بین لاین ها، لاین های 314، 188 و 251 با کم ترین انحراف از رگرسیون خطی پایدارترین آن ها تشخیص داده شدند. بر مبنای بای پلات اجزاء ژنوتیپی و محیطی اولین مولفه اصلی و میانگین عملکرد نتیجه گیری شد که لاین-های147، 271، 33، 36، 9، 194، 161، 280، 22، 264، 321، 320، 309، 3،188، 44 پایدارترین واکنش را دارند و از این بین آن ها، لاین های 36 و 271 کم ترین ipc1را داشت. تجزیه الگوی واکنش ژنوتیپی براساس دو مولفه اصلی مدل لاین های 36 و 271 را به عنوان پایدارترین لاین ها متمایز کرد.